Bursa Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah E. AKAY’ın yürütücülüğünü yaptığı, "Orman Yolu Standartlarının Yükseltilmesinin Orman Yangınları ile Mücadeleye Katkısı ve Yangından Zarar Gören Odun Hammaddesi Kaynaklı Ekonomik Kayıpların Azaltılması Açısından İncelenmesi" başlıklı TÜBİTAK-1001 projesi TÜBİTAK desteği almaya hak kazandı. Aynı Bölümden Doç.Dr. Neşat ERKAN’ın, Giresun Üniversitesinden Doç.Dr. Ebru BİLİCİ ve İzmir Katip Çelebi Üniversitesinden Dr. Öğr.Üyesi Zennure UÇAR’ın ve Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürülüğünden Coşkun Okan GÜNEY’in araştırmacı olduğu projede ayrıca üç yüksek lisans öğrencisi de bursiyer olarak yer alacaktır.
Ülkemizde özellikle Marmara bölgesi ile Akdeniz bölgesinin doğusu arasında yer alan sahil şeridi boyunca yangına birinci dereceden hassas orman alanları bulunmaktadır. Orman yangınları nedeniyle yılda binlerce hektar orman alanı tahrip olmakta ve orman kaynakları üzerinde önemli biyolojik ve ekolojik zararlara yol açmaktadır. Yangınlar sonucu tahrip olan ormanlarda odun hammaddesi kayıpları gerçekleşmekte ve bu durum önemli miktarda ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Orman yangınlarıyla etkili mücadele yapılabilmesi için yangın ilk müdahale ekiplerinin yangın sahasına ulaşma süresinin yangının kontrol altına alınması ihtimalinin yüksek olduğu kritik müdahale süresini aşmaması gerekmektedir.
Yangınlara ilk müdahaleyi gerçekleştiren ekipler çoğunlukla arazözler ile yangın alanlarına nakledildiğinden, ekip tarafından kritik müdahale süresi içinde ulaşılabilen orman alanları, temelde yol uzunluğuna ve ortalama arazöz hızına göre belirlenmektedir. Ülkemizde ormanlık alanlar içinde yer alan yol ağlarının büyük bir bölümü teknik standartları sınırlı olan B-tipi tali orman yollarından oluşmaktadır. Bu yollarda kullanılan teknik standartların sınırlı oluşu, sanat yapıları ve üst yapı eksikliği, arazöz hızını sınırlamakta ve yangın ilk müdahale ekiplerinin yangın alanlarına ulaşım zamanını geciktirmektedir. Özellikle yangın riskinin yüksek olduğu ormanlarda orman yolu standartlarının iyileştirilmesi, sürüş güvenliğine katkı sağlayacak ve tasarım hızını arttırmak suretiyle kritik müdahale süresi içinde ulaşılabilen orman alanlarının genişletilmesine ve bu sayede muhtemel odun hammaddesi kayıplarının azaltılmasına katkı sağlayacaktır.
Bu projede, orman yolu standartlarının iyileştirilmesinin özellikle yangın riski yüksek ormanlarda kritik müdahale süresinde ulaşılabilir orman alanlarının genişletilmesi ve bu sayede potansiyel odun hammaddesi kayıplarının azaltılması üzerine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada, yangın riski yüksek orman alanlarının belirlenmesi için Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı matematiksel model (Bulanık Mantık) kullanılarak yangın riski haritası geliştirilecektir. Çalışma alanı olarak, ülkemizde orman yangınlarının en sık görüldüğü ve yanan alan miktarı en fazla olan orman bölge müdürlüklerinden Antalya Orman Bölge Müdürlüğü seçilmiştir. Çözüm sürecinde öncelikle çalışma alanındaki mevcut yol ağı dikkate alınarak kritik müdahale süresi içinde ilk müdahale ekipleri (acil durumlarda kullanılan mobil ekipler dahil) tarafından ulaşılabilen orman alanları belirlenecektir. Daha sonra, yol standartlarının iyileştirilmesi durumunda ulaşılabilir yüksek riskli orman alanlarındaki olası artış araştırılacaktır. Kritik müdahale süresine içinde ilk müdahale ekipleri tarafından ulaşılabilen orman alanlarının belirlenmesinde ağ analizi tabanlı CBS teknikleri kullanılacaktır.
Orman yolu standartlarının iyileştirilmesinin potansiyel ekonomik sonuçları açısından iki senaryo karşılaştırılacaktır. İlk senaryoda, mevcut orman yollarının yıllık büyük onarım maliyetleri, birim maliyetlere dayalı olarak hesaplanacaktır. İkinci senaryoda, yol iyileştirme faaliyetlerinin (büyük onarım kapsamında yol yapımı, sanat yapıları, üst yapı inşaatı) maliyeti ve yıllık bakım maliyetleri birim maliyetler esas alınarak hesaplanacaktır. Daha sonra, ikinci senaryodaki yol standartlarının iyileştirilmesi sonucu ulaşılabilecek ilave orman alanlarındaki odun hammaddesinin ekonomik değeri, meşcere özellikleri, ürün miktarları, ürün çeşitleri ve bunların piyasadaki birim fiyatlarına göre belirlenecektir. Son olarak, toplam yol maliyetleri ve ikinci senaryoda belirlenen odun hammaddesinin ekonomik değeri dikkate alınarak, ekonomik sonuçların net bugünkü değeri hesaplanacaktır.
